znak wolnomularski
an official seal of Galileo Galilei Masonic Lodge
polish versionenglish versionspanish version

Loża

galileusz

Na W:. Bydgoszczy

Mały słownik terminów masońskich

Uwaga wstępna: poniższy Mały Słownik Terminów Wolnomularskich jest przeznaczony głównie dla profanów (czyli osób, które nie należą do Bractwa), szukających informacji o świecie masonerii. W związku z powyższym, lista haseł jest krótka i ograniczona do spraw najważniejszych, a definicje nie wyczerpują niezwykle bogatego i wielopłaszczyznowego znaczenia opisywanych terminów. Takie ujęcie było świadomym wyborem, bowiem rolą niniejszej strony nie jest stworzenie pełnego leksykonu, a jedynie uchylenie drzwi do pełnego bogactwa świata terminologii masońskiej.

freemason

Loża masońska - pojęcie to odnosi się do samego zgromadzenia wolnomularzy (któremu przewodniczy Czcigodny Mistrz w asyście Dozorców i Oficerów Loży), ale także do miejsca spotkań (to jest pracy). Sama Loża jest echem Świątyni Jerozolimskiej, a zrozumienie jej symboliki i stałe zgłębianie jej znaczenia stanowi jedno z podstawowych zadań masona. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie poświęconej definicji loży masońskiej.

freemason

Obediencja (posłuszeństwo) - określa sposób organizacji odłamu wolnomularskiego. Pojęcie obediencji wiąże się nadawaniem tzw. patentów lożowych i z historycznymi podziałami w łonie ruchu wolnomularskiego. Z braku lepszej analogii, o obediencjach możemy myśleć jak o odłamach chrześcijaństwa takich jak prawosławie, katolicyzm, anglikanizm czy luteranizm. Wszystkie one należą do jednej rodziny (chrześcijaństwo), ale pomiędzy nimi występują różnego typu różnice. Należy jednak podkreślić, że jest to jedynie daleko idące uproszczenie, tym bardziej że masoneria nie jest (i nigdy nie była) ruchem religijnym.

freemason

Największe obediencje wolnomularskie funkcjonujące w Polsce to Wielki Wschód Polski (wolnomularstwo liberalne, adogmatyczne i racjonalistyczne), Wielka Loża Narodowa Polski (wolnomularstwo regularne, konserwatywne), oraz Międzynarodowy Zakon Droit l'Humain. W Polsce działają także loże związane z Wielkim Wschodem Francji, Wielką Żeńską Lożą Francji oraz (od niedawna) trójkąt masoński Memphis-Misraim.

Wybór obediencji, do której chce się aplikować jest podstawową decyzją, którą musi podjąć kandydat. Patrz też: regularność.

freemason

Ryt (obrządek) - słowo to określa formalny rytuał, według którego pracują loże masońskie (co wiąże się także z hierarchią stopni wtajemniczenia wolnomularskiego - zwłaszcza w odniesieniu do stopni wyższych). W łonie wolnomularstwa istnieje wiele różnych rytów (często nawiązujących do określonych tradycji wyjaśniających pochodzenie masonerii). Największe znaczenie mają: Ryt Szkocki Dawny i Uznany, Ryt Szkocki Rektyfikowany, Ryt York, Ryt Memphis-Misraim oraz Ryt Francuski. Każda loża przyjmuje określony ryt za obowiązujący podczas jej prac, nie jest to jednak związane z konkretną obediencją. Przykładowo, w łonie Wielkiego Wschodu Polski pracują loże w trzech wymienionych rytach: francuskim i obu szkockich.
W naszym serwisie mamy też osobną stronę poświęconą rytom masońskim.

freemason

Wielka Loża - tradycyjna nazwa obediencji, zwłaszcza związanych z nurtami konserwatywnymi. Wielkie Loże były tworzone jako związki największych lóż krajowych. Nie zawsze określenie Wielka musi występować w nazwie - przykładem jest Wielki Wschód Polski.

freemason

Wolnomularstwo (inaczej: masoneria) - trudno podać jedną, ścisłą definicję. Jest nurtem filozoficznym, bazującym na idei samodoskonalenia jednostki dla dobra i w celu pomocy ludzkości jako takiej. Z punktu widzenia formalnego w Polsce wolnomularstwo funkcjonuje najczęściej na zasadach stowarzyszenia (tak działa m.in. Wielki Wschód Polski). Masoneria nie jest ruchem jednorodnym i ściśle zhierarchizowanym (jak np. kościół rzymskokatolicki, uznający prymat jednego papieża) - istnieją różne odłamy wolnomularstwa (tzw. obediencje), wyznające różne zasady i powołujące się na różne systemy etyczne i filozoficzne. Najbardziej znany podział obejmuje grupę wolnomularstwa regularnego i nieregularnego. Wolnomularstwo tzw. regularne jest związane z Wielką Lożą Anglii, która w XVIII wieku uznała się za posiadającą wyłączne prawo do udzielania patentów innym lożom.
Zachęcamy do zapoznania się ze szkicem na temat historii masonerii i masonerii w Polsce.

freemason

Regularność i nieregularność wolnomularstwa - pojęcia związane z podziałami ruchu masońskiego w XVII wieku. Wielka Zjednoczona Loża Anglii uznała się za głównego dziedzica tradycji wolnomularskich. W konsekwencji, ustalane przez nią zasady miały być jedyną obowiązującą normą dla świata masońskiego. Sztywne i autorytarne zasady narzucane przez UGLE doprowadziły do nieporozumień z tymi wolnomularzami, którzy zajmowali bardziej liberalne stanowisko. W konsekwencji, doprowadziło to to rozłamu, trwającego do dziś dnia.

freemason

Trójkąt wolnomularski - swoisty zaczątek loży. Trójkąty są formą przejściową, podobną w swojej istocie do "spółki w organizacji". Zadaniem trójkąta jest przekszatałcenie się w lożę. Przykładem jest Trójkąt Heweliusz (wł. Jan i Elżbieta Heweliusz) w Gdańsku, powstały w 2013 roku.

freemason

Wielki Architekt Wszechświata - symbol, podkreślający, że wolnomularze uważają, że świat nie jest przypadkowym skupiskiem materii, którym rządzi chaos. Pojmowanie znaczenia tego symbolu (siły sprawczej, Absolutu) jest różne w różnych odmianach masonerii. Wolnomularstwo konserwatywne wymaga od masonów wiary w istnienie Wielkiego Architekta, a wiele lóż identyfikuje go wprost z Bogiem chrześcijańskim. Wolnomularstwo romańskie jest bliższe podejściu adogmatycznemu lub agnostycznemu. W większości obediencji liberalnych Wielki Architekt może być uznawany za ogólną Zasadę Świata, Porządek lub Siłę Sprawczą - bez jej nazywania lub przypisywania do konkretnej religii. Racjonalistyczne loże dopuszczają również inicjację ateistów (nie wymagają od kandydatów wiary w istnienie Wielkiego Architekta).
Zainteresowanych zapraszamy na stronę z szerszą dyskusją zagadnienia Wielki Architekt Wszechświata.

freemason

Masoneria błękitna - powszechna nazwa pierwszych trzech stopni masońskich, wywodzących się z historii i wspólnych dla wszystkich rytów masońskich. Stopnie te to: uczeń, czeladnik i mistrz. Loże masonerii błękitnej określa się często mianem loży świętojańskich.

freemason

Wschód (Orient) - symboliczny kierunek, z którego dociera do loży i do ziemi całe światło. Oznacza także ścianę loży położoną we wschodniej części pomieszczenia (przy czym czasami ma to jedynie wymiar symboliczny), gdzie zapala się światła symbolizujące wschodzące słońce. Jest to nawiązanie do starych antycznych pojęć, według których wszelka wiedza i mądrość (Światło) przychodzi ze wschodu (Lux ex oriente). Wschodem nazywana jest też ta część loży, w której przebywa Czcigodny i dostojnicy lożowi (honorowi czcigodni, sekretarz, mówca).

freemason

Sztuka Królewska (ars regia) - to określenie trzech dziedzin wymagających wiedzy: Alchemii, Architektury, Wolnomularstwa. Historycznie, jeszcze w antyku, określenie to dotyczyło właściwie jedynie alchemii, jako nauki tajemnej. Później, w średniowieczu, terminem Ars Regia określano także architekturę - połączenie geometrii, matematyki i sztuki inżynieryjnej (często także przepojone mistycyzmem i teologią). W czasach nowożytnych (w XVIII w.) określenie Sztuka królewska zostało przypisane wolnomularstwu. Uważano, że masoneria dlatego jest "królewską", ponieważ wykonywał ją Salomon i Hiram oraz dlatego, że wymaga ona oświecenia. W samej masonerii określenie to wykorzystuje się także dla pracy rytualnej, a także sposobu życia zgodnego z zasadami wolnomularstwa.

freemason

masoneria operatywna - termin ten odnosi się do czasów pierwotnego wolnomularstwa, kiedy jeszcze loże były formą organizacji cechowej kamieniarzy (murarzy). Operatywność oznacza tu prace wykonywane fizycznie (obróbka kamienia, projektowanie i wykonawstwo budynku itp). W dzisiejszych czasach termin ten stosuje się czasem dla nieco żartobliwego określenia prac wykonywanych na potrzeby loży (remont, dekoracja ścian itp.).

freemason

masoneria spekultatywna - inaczej: wolnomularstwo filozoficzne. Określenie to odnosi się do obecnego (nowożytnego) charakteru masonerii. Oznacza ono symboliczny charakter pracy - każdy wolnomularz jest kamieniem, który stopniowo, drogą samorozwoju, przekształca się w jednostkę szlachetną i potrzebna społeczeństwu, działającą dla jego dobra.