Wolnomularstwo
Wolnomularstwo, zwane także masonerią to termin szeroki i wewnętrznie zróżnicowany. Wbrew pozorom, odpowiedź na pytanie "czym jest wolnomularstwo" wcale nie jest prosta. Co więcej, w różnych częściach świata i w różnych momentach historii zapatrywano się inaczej na wiele istotnych aspektów masonerii. Oznacza to, że istnieje bardzo wiele bardzo różnych definicji wolnomularstwa.
W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że wolnomularstwo jest dobrowolnym, głęboko humanistycznym ruchem filozoficzno-społecznym stawiającym sobie za cel poprawę losu ludzkości - głównie poprzez samodoskonalenie jego członków (wolnomularzy).
Sztuka królewska
Geneza terminu wolnomularstwo wiąże go z pojęciem "wolnego mularza", czyli po prostu... murarza. Ruch wolnomularski nawiązuje bowiem do koncepcji dawnych mistrzów sztuki budowlanej, którzy przechowywali w swoich organizacjach cechowych przekazywaną z pokolenia na pokolenie tajemnicę stawiania kunsztownych konstrukcji. Najpiękniejszymi i najdoskonalszymi były średniowieczne katedry gotyckie, prawdziwe perełki architektury. Ich budowniczowie musieli łączyć w sobie szacunek i podziw dla trzech tradycji: nauki (zwłaszcza geometrii i inżynierii), sztuki (pojmowanej jako umiejętność tworzenia rzeczy pięknych i doskonałych) oraz duchowości (to właśnie dzięki temu wnętrza katedr są świątyniami, a nie tylko pięknymi pomieszczeniami w wysokich budynkach). Warto także dodać, że praca budowniczego w owych czasach wcale nie była lekka. Uczeń murarski musiał cierpliwie i z wielkim wysiłkiem uczyć się najprostszych rzeczy, jak choćby obróbki kamienia. Wielokrotne uderzanie go dłutem murarskim, kształtowanie i obrabianie uczyło pokory wobec Natury i szacunku wobec ciężkiej pracy. W ten sposób, pracując nad kamieniem, uczeń murarski jednocześnie kształtował sam siebie.
Znaczące przy tym jest podkreślenie owej "wolności" murarskiej. Trzeba pamiętać, że w tych czasach trudno mówić o swobodzie jednostki ludzkiej. Chłopi przywiązani są do ziemi, rycerze do swoich zamków i panów lennych, zakonnicy do klasztorów. Mistrzowie architektury, budowniczy wspaniałych katedr byli jednymi z nielicznych, których nie pętało surowe prawo. Dzięki swej mądrości, wiedzy i powszechnemu szacunkowi mogli oni podróżować pomiędzy miastami, poznawać nowe kraje, tradycje i kultury. Stali się nośnikami wiedzy, przekaźnikami nowych idei. To właśnie dlatego dzisiejsi wolnomularze z tak wielkim szacunkiem odnoszą się do wiedzy, do pracy ale i do swobody myśli.
Droga wolnomularska dziś
Dziś nie wymaga się już od masonów umiejętności budowlanych. Mniej więcej od XVII wieku wolnomularstwo przesunęło się w kierunku sfery symbolicznej. Tak jak kiedyś pracowało się nad kamieniem, tak my dzisiaj pracujemy nad sobą. Kroczenie ścieżką wolnomularską jest ciągłym doskonaleniem samego siebie. Można powiedzieć, że masoneria jest dziś ruchem czysto filozoficznym.
Przemiana organizacji kamieniarskich (cechów murarskich) w centra filozoficzne i społeczne miała miejsce mniej więcej na początku XVII wieku. Graniczną datą jest tu słynne spotkanie przedstawicieli czterech najważniejszych lóż, które miało miejsce w londyńskiej tawernie Pod Gęsią i Rusztem. Data ta ma jednak głównie znaczenie symboliczne, bowiem przemiany w wolnomularstwie były procesem trwającym przez wiele lat. Historycy nazywają ten proces przemianą masonerii operatywnej (gdzie dominowała praca fizyczna) w spekultatywną (gdzie nacisk przesunął się w stronę pracy filozoficznej).
Więcej na ten temat piszemy w artykule o historii wolnomularstwa.
Wolnomularstwo niejedno ma imię
W ramach szeroko pojętej rodziny ruchów wolnomularskich jest miejsce zarówno dla prądów konserwatywnych, odwołujących się do tradycji rycerskich, jak i dla kierunków racjonalistycznych, wywodzących się przede wszystkim z francuskiej myśli oświeceniowej. Nawet poglądy na sprawy związane z duchowością i religijnością nie stanowią jednego, spójnego paradygmatu. Niektóre odłamy wprost nawiązują do tradycji judeochrześcijańskiej i wymagają bezwzględnie od swoich członków wiary w Boga. Inne zadowalają się uznaniem, że na losy świata ma wpływ duchowa, sprawcza siła - unikając jednocześnie jednoznacznego przypisywania tej siły (nazywanej Wielkim Architektem Wszechświata) do określonej religii. Istnieją także takie nurty masońskie, które zajmują stanowisko bliższe postawie adogmatycznej i w ogóle nie wymagają od swoich członków deklaracji wiary w świat transcendentalny.
Warto w tym miejscu zajrzeć do artykułu przybliżającego ideę Wielkiego Architekta Wszechświata.
W tym miejscu warto także podkreślić, że równie niejednoznaczny jest stosunek masonów do Kościoła chrześcijańskiego (a także rzymskokatolickiego). Część Braci odrzuca zdecydowanie naukę kościoła, część zajmuje stanowisko neutralne, a część jest aktywnymi członkami wspólnoty chrześcijańskiej. Co więcej, w historii wolnomularskiej odnajdujemy wielu wysokich przedstawicieli hierarchii kościelnej.
Osoby, które dotąd nie zajmowały się wolnomularstwem, albo swoją wiedzę czerpały z nieprzychylnych masonerii źródeł mogą być zdumione faktem, że wielu wybitnych masonów było przedstawicielami kościoła, zwłaszcza wyznania protestanckiego. Najbardziej jaskrawym przykładem może tu być pastor James Anderson, który był twórcą najważniejszego dokumentu wolnomularskiego - tzw. Konstytucji Andersona.
Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony bliżej opisującej wzajemny stosunek wolnomularstwa i religii.
Struktura wolnomularstwa w Polsce i na świecie
Masoneria nie jest ruchem jednorodnym i centralnie zorganizowanym. Trudno tego oczekiwać po grupie ludzi, którym bliskie są ideały indywidualizmu i wolnomyślicielstwa.
Trudno w tym miejscu przedstawić wszystkie skomplikowane zależności pomiędzy organizacjami masońskimi. Generalnie - podstawową jednostką wolnomularską jest loża masońska. Jest to grupa wolnomularzy, okresowo się spotykających na tzw. pracach. Trójkąt masoński jest zaczynem loży - można o nim myśleć jako o "loży w organizacji".
Loże skupiają się w większych organach, nazywanych Lożami Wielkimi (z pojęciem tym związany jest termin "obediencja") - mają one w nich zresztą daleko posuniętą autonomię. W samej tylko Polsce jest kilka (!) obediencji, z których najważniejszą rolę pełnią Wielki Wschód Polski (do którego należy Loża Galileusz) i Wielka Loża Narodowa Polski.